مطالبی در مورد عید فطر

پرسش:
اولین نماز عید فطر و قربان در چه سالی و کجا خوانده شد؟
 
منبع پاسخ: پایگاه حوزه6399، 6399
 
پاسخ:
 
به گفته برخی از منابع، نماز عید فطر و قربان، در سال دوم هجری تشریع شده است.[1]که قاعدتا باید در شهر مدینه برگزار شده باشد. 

اما در این باره که اولین نماز دقیقا در چه تاریخی از سال دوم هجری و در کدام مکان از مدینه برگزار شده است، مطلب قابل استنادی نیافتیم. 

در ادامه مطلب 

ما آدم ها عادت کردیم به خوب ندیدن٬ حس و حتی درک کردن شرایط و لحظاتی که شاید دیگه بهشون نرسیم.وقتی از این لحظات دور می شیم تازه می گیم حیف که تموم شد ...  

حیف که نفهمیدم تو ماهی بودیم که برای خدا بود٬ همون خدایی که می پرستیمش و همیشه ازش کمک می خواهیم.واسه خودمون حسرت روزها و شب هایی رو درست می کنیم که وقتی بهشون فکر می کنیم جز نا امیدی چیزی گیرمون نمی یاد و بازم می گیم انشاالله سال بعد !!  

آره اگر خدا بخواد سال بعد٬ ماه رمضان بعد٬ شب های قدر بعد٬ نجواهای عاشقانه تا سحر بعد٬ ... همش بعد٬ اونم بعدی که اختیار یک نگاهش رو ما آدم ها نداریم.چه امیدی وجود داره خدا ما رو تا سال بعد زنده نگه داره تا بخواهیم جبران کنیم.اصلا چرا عادت کردیم همش بگیم سال بعد٬ دفعه بعد٬ یک فرصت دیگه ... این مشکل من و خیلی از آدم های دیگه هست با ماه خدا٬ ماهی که اگر بخواهیم می تونیم اونقدر به خدا نزدیک بشیم که دیگه ازش فاصله نگیریم.دلمون همیشه پاک بمونه٬ بخاطر حرمت نزدیکیمون دیگه جرات و اراده گناه کردن رو نداشته باشیم و لذت درک خدا رو به همه چیز این دنیای فانی نفروشیم.  

اما این کار من نیست٬ یعنی تا حالا که نبوده٬فردا رو هم نمی دونم اما یک چیز رو خوب می دونم من فقط بلدم مثل همین نوشته خوب حرف بزنم و ادعا کنم.کلمات رو با رنگ و حس قشنگ بنویسم.نمی دونم شاید همین نوشتن همه واسه این باشه که به خدا بگم ...  

خدایا روزه ام را در این ماه با قدردانی و قبول آنچه تو و رسولت می پسندید مقرون فرما. 

خدایا تو از دلم آگاهی٬ می دانم که می دانی می خواهم اما بخواه تا همیشه بتوانم. 

خدایا به احدیتت قسم من می خواهم به تو نزدیک شوم اما چرا پاهایم زود سست می شوند ؟  

خدایا به خاتم پیامبرانت قسم من خوب شروع می کنم اما چرا اراده آن زود از بین می رود ؟  

خدایا امسال هم ماه رمضان رفت ... رفت ... خدایا به همین اشک هایم قسم جبران می کنم. 

خدایا فقط یک سال دیگر٬ تو که این همه سال صبر کردی یک سال هم واسه دل من صبر کن. 

به شرافتم قسم دیگر نمی گذارم پاهایم بلرزد٬آنقدر دلم را با فکر کردن به الطافت و اعمالم رو فقط برای رضای تو خالص می کنم تا بار دیگر به بنده گناهکار و پشیمانت فرصت جبران دهی.  

خدایا گناهانم اگر به اندازه کوههای سر به فلک کشیده هم باشد٬ باز هم دستم را بسوی تو دراز می کنم تا باز هم به من مهلت دهی.خدایا امانم بده و نگذار از درگاهت دور شوم.خدایی که اگر نبود همین ایمان سست من به تو٬ من در این دنیای مادی هیچ نبودم و در اوج نا امیدی دیگر امیدگاهی نبود که دستانم را برای کمک بسویت دراز کنم٬ آنهم خدایی که هر بار با کرامت و امانش به من فرصت می دهد.همان خدایی که امروز در آخرین غروب ماه رمضان آمدم تا با سری افکنده از گناهان بی شمار خالصانه و از ته قلبم بگویم: ببخش بنده خودت را٬ بنده ای که نتوانست٬ از روز ها و شب های ماه نزول قرانت و فرود فرشتگان درگاهت به زمین خوب استفاده کند٬ اما تو به خداییت این بار هم ببخش و اگر این بار لایق درک رمضان را داشتم مرا زنده نگه دار تا جبران کنم. 

الوداع ماه خدا٬ ماه رمضان الکریم٬ ماه نزول قرآن به محمد رسول الله٬ ماه شب های قدر. 

الوداع دعاهای سحر و ربنای افطار تا شاید سالی دیگر اگر خدا خواست و زنده بودنم ارزش داشت. 

الوداع قرآن خواندن های روزانه که انگیزه تمام کردنش را داشم اما این بار هم ارده ای نبود و باز ... 

الوداع ماه رمضان ۱۴۲۹ که برکت خودت را به زندگیم نشان دادی و تا زنده ام فراموشت نمی کنم.  

حلول ماه شوال و عید نیایش به درگاه پروردگار عالمیان بر همه عبادت کنندگان عاشقش تهنیت باد.
 
 

---

 

میوه‏های فطرت
رمضان، دعوتی است به بازیافتن «خود گمشده»، ندایی است برای توجه به خدای فراموش شده، ضیافتی است برای تناول از مائده تقوا و پایان این مهمانیِ خدایی، عید فطر است؛ عید توفیق بر طاعت و اطاعت، عید توبه و تهذیب نفس، عید ذکر و یاد محرومان و گرسنگان. فطر، چیدن میوه‏هایی است که از فطرت می‏جوشد. فطر، سپاس نعمتی است که در رمضان نازل شده است. پیروزی بر خصم درون، جشنی روحانی دارد به نام عید فطر که میثاق بستن با فطرت را از سوی روزه‏داران مجاهده‏گر اعلام می‏دارد. عید فطر، پاداش افطارهای خالصانه و به حاست، مُهر قبولی انفاق‏های با قصد قربت و پایان نامه دوره ایثار و گذشت در مسایل مالی است. فطر، عید خداجویی و خداترسی و خداپرستی است.

عید زیبایی‏های معنوی
امروز روز عید فطر است؛ عیدی که زمین و زمان را غرق شادی و سرور کرده است. ساکنان زمین به شکرانه یک ماه عبادت و نیایش، عید گرفته‏اند و ساکنان آسمان نیز مأمور شده‏اند که جوایز و پاداش‏هایی را از سوی عرش الهی برای ساکنان این کره خاکی بیاورند و به راستی که در این روز بزرگ، زمین، زمان و آسمان در جوش و خروش‏اند. 

عید فطر، روزی است که فطرت آدمی به واسطه سی روز اخلاص، شکوفا شده و به معطر کردن فضای زندگی انسان می‏پردازد. به راستی که فطرت، چه عطر دل‏انگیز و روح‏افزایی دارد و زندگی در پرتوی فطرت چه زیباست! عیدفطر، عید زیبایی‏های معنوی است. عید فطر، عید بشارت و عید سعادت است. این عید سعید، بر تمامی فطرت‏های بیدار مبارک باد. 

عید پاکیزگی
در پایان ماه مبارک رمضان و پس از یک ماه عبادت و روزه داری، اسلام روز اول ماه شوّال را عید قرار داده است؛ زیرا در این روز، انسان‏ها به فطرت خود بازمی‏گردند و متوجه عظمت خداوند متعال می‏شوند. در این روز، مسلمانان، جسم را به وسیله غسل کردن پاکیزه کرده و با پوشیدن لباس‏های تمییز و خوشبوکردن خود، آن را کامل می‏نمایند. پاکیزگی روح و جانشان نیز به وسیله دعا و مناجات و نماز صورت خواهد گرفت و سرانجام، پاکیزگی اموال و دارایی‏های آنها به وسیله فطریه دادن و کمک کردن به انسان‏های فقیر و نیازمند صورت می‏پذیرد. به راستی عید فطر، عید پاکیزگی و طهارت انسان هاست تا از این رهگذر، به فطرت اصلی و حقیقی خویش بازگردند. 

اعمال شب عید فطر
شب عید سعید فطر، شب نزول رحمت الهی و فرصتی برای پوزش‏طلبی از گناهان است. در روایات اسلامی آمده که فضیلت این شب عزیز، کمتر از شب قدر نیست. شب عید فطر، شبی است که خداوند پاداش‏های خود را به مؤمنان روزه دار می‏بخشد و آنان رامورد رحمت قرار می‏دهد. از این رو، هر انسان مؤمن باید از این فرصت نهایت استفاده را در ذخیره کردن ثواب و پاداش الهی بنماید و با انجام اعمال این شب، از فیض بی کران آن بهره‏مند گردد. مهم‏ترین اعمال شب عید فطر عبارت است از: غسل کردن بعد از غروب آفتاب، خواندن دعای ویژه رؤیت هلال ماه، خواندن زیارت امام حسین علیه‏السلام ، احیای آن شب به دعا و نماز و استغفار، خواندن ده رکعت نماز، خواندن دعای‏های مخصوص این شب، کنار گذاشتن زکات فطره و.... 

حقیقت عید
عارف وارسته، مرحوم میرزا جواد آقا ملکی تبریزی رحمه‏الله درباره حقیقت عید و مفهوم عمیق و والای این روز، چنین می‏فرماید: «عید زمانی است که خداوند متعال برای جایزه دادن و بهره‏مند کردن بندگان از نعمت‏ها، آن روز را در میان روزها انتخاب می‏کند تا برای گرفتن خلعت‏ها و عطایا جمع شوند و به همگان اعلام کرده است که به درگاه او روی آورده و با اعتراف به بندگی و آمرزش خواستن از گناهان و عرضه نیازها و آرزوهایشان، برای او تواضع نمایند. خداوند نیز در تمام این موارد، به آنان وعده اجابت و اعطایی بالاتر از آرزوهایشان، بلکه بالاتر از آن‏چه در دل بشری خطور کرده، داده است. دوست دارد در چنین روزی، به او خوش‏گمان بوده و جانب امیدواری به قبول خداوند و آمرزش و عطای او را بر جانب ترس از رد و عذابش ترجیح بدهند». 

فطر؛ هدیه‏ای الهی
با آنکه روزه گرفتن در تمامی ادیان الهی وجود داشت و پیروان آن ادیان، مکلف بودند روزهای خاصی در سال را روزه بگیرند، ولی در پایان ایام روزه داری آنها، عیدی قرار داده نشده بود. این برای اولین بار و در دین مبین اسلام بود که روز پایان روزه گرفتن، روز عید و جشن و بهجت نامیده شد و این افتخار، ویژه مسلمانان است. رسول گرامی اسلام صلی‏الله‏علیه‏و‏آله دراین باره می‏فرماید: «عید فطر، هدیه‏ای است که از سوی خدا به مردان و زنان امتم داده شده و خداوند متعال چنین هدیه‏ای را پیش از من به هیچ کس نداده است». آری، عید سعید فطر برای مسلمانان، هدیه‏ای آسمانی بود که در سال دوم هجرت به آنها عطا گردید. در این سال، پرداخت زکات فطره و برگزاری نماز عید بر مسلمانان واجب شد که پیامبر اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله باعنایت خاصی به آن پرداختند و همواره به اصحاب خود توصیه می‏کردند که این روز را عزیز و گرامی بدارند. 

عید فطر در کلام مقام معظم رهبری
مقام معظم رهبری، حضرت آیت‏اللّه‏ خامنه‏ای، درباره اهمیت والای عید سعید فطر فرمودند: «خدای متعال مراسم باعظمت این ماه را این گونه مقرر فرموده است که به آسانی و سادگی پایان نپذیرد. در پایان این ماه که ماه عبادت است، روزی را قرار داده است که روز عید باشد، روز اجتماع باشد، روز بزرگی باشد. برادران مسلمان به هم تهنیت بگویند. موفقیت‏های ماه رمضان را قدر بدانند. میان خود و خدا محاسبه کنند و آنچه راکه در این ماه شریف، ذخیره آنها شده است، برای خودشان حفظ کنند. آن روز، روز عید فطر است. روز عید فطر هم اگر چه عید است، اما روز عبادت و توسل و تذکر و تقرب به خداست. با نماز شروع می‏شود و با دعا و توسل و ذکر پایان می‏پذیرد. این روز را قدر بدانید. ذخیره تقوا را مغتنم بشماری و عید فطر را بزرگ بدانید. 

ندای فرشتگان در روز عید
حضرت علی علیه‏السلام همواره عید سعید فطر را گرامی می‏داشتند و با جملات گهربار خود، مردم را با فلسفه این عید بزرگ آشنا می‏کردند و اهداف آن را شرح می‏دادند. خطبه‏های ایشان در روز عید فطر، از زیباترین جملات درباره این عید است که همگان با شنیدن آن، به مفاهیم عمیق و والای این روز الهی پی می‏برند. از این رو، آن حضرت در سخنانی چنین می‏فرماید: «ای بندگان خدا، بدانید که نزدیک‏ترین چیزی که برای مردان و زنان روزه‏دار قرار داده شده، این است که در آخرین روز ماه رمضان، فرشته‏ای از طرف خداوند فریاد می‏زند: ای بندگان خدا، بشارت بدهید که خداوند گناهان گذشته شما را آمرزید. پس به فکر آینده و زندگی جدید خودتان باشید که چگونه خواهید زیست. وقتی هلال ماه شوّال نمایان شد، فریاد فرشتگان برخاسته می‏شود که ای مؤمنان، بیایید و جوایزتان را دریافت کنید». 

مهم‏ترین مراسم عید فطر
در عید فطر، مسلمانان خدا را شکر می‏نمایند که یکی از بزرگ‏ترین کلاس‏های تربیتی اسلام را در یک ماه دیده، و از درس‏های مختلف آن، به اندازه استعداد و آمادگی خویش استفاده کرده‏اند و آن را با روح و جان خویش آمیخته و بر الواح دل‏های پاک خود ثبت نموده‏اند. عید سعید فطر، به قشر خاصی اختصاص ندارد و تمام طبقات جامعه اسلامی، همه در صف بندگی خداوند به دعا و مناجات با او می‏پردازند و نماز عید فطر را با شکوهی بسیار به جا آورده و دل‏های پاک شده در ماه رمضان را، آماده دریافت پندهای اخلاقی می‏سازند. 

روز شکوفایی سعادت
در مکتب پرفیض ماه رمضان، فطرت انسانی جان گرفته و به صحنه زندگی گام می‏گذارد و استعدادهای معنوی آدمی را شکوفا می‏نماید و آن گاه می‏توان فرد را سعید و نیک بخت نامید. مؤمنان واقعی که زمینه خوش‏بختی در نهدشان بوده، در پرتو معارف روح‏بخش رمضان، استعداد واقعی خود را باز می‏شناسند و به سوی هدف نهایی گام برمی‏دارند و به سعادت حقیقی می‏رسند. عید سعید فطر، عید سعادتمندان، و روز شکوفایی استعدادهای معنوی و روحانی است. از مهم‏ترین عواملی که موجب رسیدن به سعادت واقعی و بهره‏وری بیشتر این روز می‏شود، می‏توان به این موارد اشاره کرد: پوشیدن لباس نیکو، استفاده از عطر و بوی خوش، پرداختن زکات فطره، خواندن زیارت امام حسین علیه‏السلام ، خواندن دعای ندبه، دید و بازدید اقوام و نزدیکان، غسل کردن و زیارت اهل قبور. 

پرهیز از سرگرمی و بازی در روز عید فطر
در روز عید فطری امام حسن مجتبی علیه‏السلام عده‏ای را دیدند که سرگرم بازی‏های بی‏محتوا بودند و خنده‏های بلند سر می‏دادند. در این هنگام، امام لحظه‏ای در کنارشان ایستادند و به آنها فرمودند: «امروز روزی است که بندگان خدا باید به وسیله اطاعت از دستورات او، به سوی جلب رضایتش از یکدیگر سبقت بگیرند. در این روز عده‏ای سبقت گرفته و پیروز می‏شوند و عده‏ای نیز شکست می‏خورند. تعجب می‏کنم از کسانی که در این روز که نیکوکاران پاداش می‏گیرند و باطل‏پیشگان زیان می‏بینند، به بازی و خنده می‏پردازند. به خدا سوگند اگر پرده‏ها فرو افتد، نیکوکار می‏اندیشد که چرا بیشتر عمل نیک انجام ندادم و بدکار می‏گوید چرا بد می‏کردم». 

دعای امام سجاد علیه‏السلام در عید فطر
زینت عبادت‏کنندگان، حضرت علی بن الحسین علیه‏السلام در روز عید فطر، اهتمام زیادی به اعمال این روز داشتند و همواره دست به دعا برمی‏داشتند و به مناجات و راز و نیاز با حضرت حق می‏پرداختند. در بخشی از دعای ایشان در روز عید فطر چنین آمده است: «خداوندا، مابه سویت توبه می‏کنیم در روز عید فطر که آن را برای اهل ایمان روز عید و شادی قرار دادی و برای اهل دین خود، روز اجتماع و همیاری مقرر نمودی. پس از گناهانی که مرتکب شده‏ایم و از کارهای ناپسندی که انجام داده‏ایم به پیشگاه تو، توبه می‏نماییم». 

عید سعادتمندان
عید سعید فطر، از شمار اعیاد بزرگ اسلامی است که به دلیل اهمیت و عظمت خاص آن، در روایات اسلامی برای این روز دعاها و اعمال خاصی ذکر شده است. تمامی مسلمانان که یک ماه روزه و تسلط بر غریزه‏ها و خواسته‏های نفس را به منظور اطاعت از خواست الهی پشت سر گذاشته‏اند، پایان این برنامه عظیم عبادی را جشن می‏گیرند و طبیعی است که ماهی به عظمت و شکوه رمضان که سراسر فیض و برکات الهی در آن نازل می‏شود، عیدی به بزرگی فطر می‏طلبد. البته باید به این حقیقت توجه داشت که بر اساس فرمایش حضرت علی علیه‏السلام این روز، برای کسی عید است که روزه‏اش قبول و نماز و عبادتش پذیرفته گردد. و آنان که در استفاده صحیح از برنامه انسان‏ساز ماه رمضان کوتاهی کردند، در پشیمانی و حسرت به سر می‏برند. 

عید فطر در کشورهای اسلامی
در کشورهای اسلامی، عید سعید فطر ارزش و اهمیت فراوانی دارد. مسلمانان از چند روز قبل خود را برای این روز عزیز آماده می‏کنند و در این روز، پس از انجام اعمال مخصوص، لباس‏های نو می‏پوشند، عطر می‏زنند و به دیدن یکدیگر می‏روند. شیرینی و شربت در مجالس و محافل و منازل بین افراد تقسیم می‏کنند و به کودکان عیدی می‏دهند. از آن گذشته، به کمک محرومان و مستمندان می‏شتابند و تا حد امکان، از مشکلات و نیازهای آنها می‏کاهند. نیز به عیادت بیماران و مریضان می‏روند تا آنها را هم در این روز عزیز خوشحال و خرسند نمایند.
 
پدیدآورنده:حمزه کریم خانی 

---

 

فرا رسیدن روز مبارک عید فطر، نوید بخش تحوّلاتی سرنوشت ساز در زندگی اهل ایمان است. چرا که عید فطر یکی از ایام اللّه، زمینه ساز وحدت کلمه برای مسلمانان و تقویت اتحاد و اراده آنان، تجدید حیات دوباره برای اسلام، دمیدن روح ایمان و سرور و نشاط برای بندگان الهی، روز نمایش عظمت دین و بازگشت دوباره به فطرت انسانی و بالاخره روز فتح و پیروزی در جهاد اکبر برای رهروان خداجوی می‏باشد. در شب و روز عید فطر، اهل ایمان از سوئی به شب زنده داری و نماز و دعا می‏پردازند و از سوئی دیگر با زمزمه زیارت امام حسین(ع) با آن حضرت و مقاصد آسمانی‏اش پیمان مجدد امضاء کرده و روح حماسه و عرفان و فداکاری را در وجودشان احیاء می‏کنند. این اعمال معنوی آنان را برای پرواز در عالم ملکوت به همراه قدسیان آماده می‏کند و آنان بدین وسیله از قید و بند مادّیات و علاقه‏های بی‏ارزش رهائی یافته و با دلی سرشار از شوق ایمان و عشق به خدا زندگی نوینی را آغاز می‏کنند. چه زیباست که تمام اقشار جامعه از این فرصت به دست آمده در راه اعتلای کلمه حق و توسعه و ترویج معارف حیاتبخش الهی بهره گرفته و خود را یک سال دیگر در پناه ایمان و مصونیت بیمه کنند. در آن روز مسلمانان با شوق وصف ناپذیری از عبادات و ریاضات شبهای ماه رمضان و شبهای قدر و زیباترین لحظات ارتباط با خداوند فارغ شده و در اجتماع روز فطر صف می‏کشند و اتّحاد و یگانگی و برادری و همدلی خود را به نمایش گذاشته و بار دیگر دست رد به سینه شیطان و شیطان صفتان می‏زنند و هم نوا با برادران دینی خود، پروردگار با عظمت را صدا کرده و توفیق در تمام کارهای خیر و دوری از تمام بدی‏ها رابه همراه حضرت محمّد و آلش ـ که درود خدا بر آنان باد ـ از درگاه خداوند درخواست می‏کنند. در همین راستا به برخی از دستاوردهای این روز باشکوه اشاره کرده و روح و جان خویش را با آموختن درسهائی از آن صفا می‏بخشیم به امید اینکه ره توشه‏هائی را برای سلوک به سوی حق به دست آوریم. 

در اجتماع بزرگ مسلمانان در روز فطر، می‏توان پیامهای مهم و حیاتبخش اسلام را به گوش حاضرین رساند چرا که برخی افراد فقط در چنین روزی فرصت راه‏یابی به مجالس مذهبی را پیدا می‏کنند و در چنین فضائی آمادگی شنیدن مطالب معنوی و دستورات انسان ساز اسلامی را دارند. به همین جهت امیرمؤمنان علی(ع) در یکی از خطبه‏های خویش در روز عید فطر بعد از حمد و ثنای الهی و فراهم نمودن زمینه پیامهای آسمانی به بیان مهمترین دستوارت الهی پرداخته و اهم احکام کلیدی را به نمازگزاران فطر می‏آموزد در فرازهائی از گزارشی که شیخ صدوق از بیانات امیرمؤمنان علی(ع) در خطبه عید فطر آورده است چنین می‏خوانیم: «انّ هذا الیوم جعله اللّه لکم عیداً و جعلکم له اهلاً فاذکروا اللّه یذکرکم و ادعوه یستجب لکم؛امروز را خداوند متعال برای شما عید قرار داده است و به شما شایستگی آنرا عنایت فرموده پس شما هم به شکرانه آن خدا را یاد کنید تا شما را یاد کند و او را بخوانید تا شما را اجابت کند به یکی از مهمترین اعمال روز عید فطر که پرداخت زکات فطره است اشاره کرده و اهمّیت آنرا متذکر می‏شود، چرا که اگر زکات فطره از صورت پرداخت فردی به سمت بُعد اجتماعی آن سوق داده شود پشتوانه و سرمایه مهم اقتصادی در حلّ مشکلات مردم خواهد بود. ایجاد مراکز درمانی، تأسیس کانون‏های علمی و صنعتی برای اشتغال‏زائی بیکاران جامعه، سرمایه گذاری  

برای مسائل بهداشتی و عمران محیط زیست، تقویت بنیه دفاعی مسلمانان و حراست از مرزهای اسلامی، توسعه فرهنگ عمومی و دینی و ایجاد مؤسسات پژوهشی و تحقیقاتی برخی از دستاوردهای پرداخت زکات فطره در روز عید است که در صورت جمع آوری و مصرف صحیح این بودجه دینی به دست خواهد آمد. 

ائمه جمعه و جماعات و مبلغان گرامی در صورت هدایت صحیح مردم و مخاطبین خویش در این زمینه توفیقات افزون‏تری را در امر تبلیغ خواهند داشت و در به وجود آوردن مراکز علمی، عمرانی و بهداشتی که نوعی باقیات صالحات است شریک خواهند بود؛ چه بسیار از عالمان متعهد و مبلغان پر تلاشی که از همین زاویه به توسعه و ترویج معارف عالی اسلام پرداخته‏اند. به همین جهت امیر مؤمنان مردم را به پرداخت دَینِ شرعی خویش تشویق نموده و با یاد آوری اهمّیت موضوع می‏فرماید: «و اَدّوا فِطرَتَکُم، فَاِنَّها سُنَّةُ نَبیِّکُم وَ فَریضَةٌ مِن رَبِّکُم فَلیُؤدّها کُلُّ اِمرِءٍ مِنکُم عَنهُ وَ عَن عیالِهِ کُلِّهِم ذَکَرِهِم وَ اُنثاهُم، صَغیرِهِم و کَبیرِهِم وَ حُرِّهِم و مَملُوکِهِم عَن کُلِّ اِنسانٍ مِنهُم صاعاً مِن بُرٍّ اَوصاعاً مِن تَمرٍ اَو صاعاً مِن شَعیرٍ؛ زکات فطره خود را ـ که سنت پیامبرتان و فریضه واجبی از سوی پروردگارتان می‏باشد ـ هر یک از شما از سوی خود و افراد تحت تکفل خود از زن و مرد، کوچک و بزرگ، آزاد و مملوک یک صاع گندم یا خرما یا جو پرداخت نماید.» 

علی(ع) در فراز دیگری از خطبه خویش به مهمترین دستورات الهی پرداخته و به مسلمانان یادآور می‏شود که: «اطیعوا اللّه فیما فرض اللّه علیکم و امرکم به من اقام الصّلوة و ایتاء الزّکوة و حجّ البیت و صوم شهر رمضان و الامر بالمعروف و النّهی عن المنکر و الاحسان الی نساء کم و ما ملکت ایمانکم؛ در مواردی که خداوند بر شما واجب کرده و به انجام آن امر نموده است از فرمان خداوند اطاعت کنید، از بپا داشتن نماز، پرداخت زکوة، زیارت خانه خدا، روزه ماه رمضان، امر به معروف و نهی از منکر و نیکی و احسان به همسران و زیردستان خود. مولای متقیان باتذکر زشتی برخی گناهان کبیره اضافه می‏کند که: «و اطیعوا اللّه فیما نهاکم عنه من قذف المحصنة و ایتان الفاحشة و شرب الخمر و بخس المکثال و نقص المیزان و شهادة الزّور و الفرار من الزّحف؛(1) ای مردم! خدا را در مورد چیزهائی که شما را نهی کرده اطاعت کنید و از انجام آن دوری گزینید که از جمله نسبت ناروا به زنان شوهر دار و آبرومند، انجام اعمال زشت همچون فحشا و شرب خمر، کم فروشی در معاملات، گواهی باطل و دروغ و فرار از میدان نبرد از مقابل دشمن است. 

برخی از مردم عید را به معنی نشاط و شادی ظاهری دانسته و با پوشیدن لباسهای نو و رنگارنگ و با تدارک غذاهای متنوع و شیرینی و شربت و گفتن و خندیدن و سیاحت و تفرج بی‏محتوا خود را سرگرم می‏کنند. در حالی که عارفان با بصیرت و اولیاء خاص الهی با چشم دل به عید نگریسته و زوایای معنوی آنرا جستجو می‏کنند. بخشی از کوششهای مردان الهی در ایّام عید بعد اجتماعی دارد که در حلّ مشکلات برادران دینی،رسیدگی به نیازمندان و محرومان و گرفتاران، شاد و مسرور ساختن برادران و خواهران دینی، کمک به مستضعفان فکری جامعه و اهتمام به مسائل عمومی و مبتلا به مسلمانان جلوه می‏کند چرا که آنها بر این باورند که علی(ع) در مورد ویژگیهای مردان الهی فرموده است: «نفسه منه فی عناءٍ والنّاس منه فی راحةٍ اتعب نفسه لآخرته و اراح النّاس من نفسه؛(2) نفس او از دستش در رنج و ناراحتی است امّا مردم(بخاطر خدماتی که او انجام می‏دهد) از او در آسایش‏اند. او برای (رسیدن به درجات عالی در روز) قیامت خود را به زحمت می‏افکند ولی مردم را به رفاه و آسایش می‏رساند». 

و برخی دیگر از فعالیت‏های اهل ایمان مربوط به ارتباط خود و خدایشان است، آنان از آنجائی که در طول ماه مبارک رمضان با زحمات شبانه روزی خود بر شیطان نفس تسلط یافته و در جهاد بزرگ به پیروزی نائل شده‏اند روز عید فطر را به شکرگزاری و ارتباط نزدیکتری با پروردگارشان می‏گذرانند: حضرت امام خمینی در این مورد سخنان قابل توجهی ارائه کرده و می‏فرماید: البته عیدهائی که اسلام تأسیس فرموده است به حسب نظرهای مختلفی که اهل نظر دارند و بحسب قشرهای مختلفی که برخورد می‏کنند برداشتهای مختلفی وجود دارد. آن برداشتی که اهل معرفت از عید می‏کنند، با آن برداشتی که دیگران می‏کنند بسیار متفاوت است. آنها بعد از اینکه در ماه مبارک رمضان آن ریاضتها را می‏کشند و کشیدند، روز عید روز لقای آنهاست لقاء اللّه است آن روز برای آنها. «الغیرک من الظّهور ما لیس لک؛(3) خدایا! برای غیر تو چه ظهوری هست که برای تو نیست.؟!» آنها همه چیز را از او می‏دانند و آن روزرا عید می‏کنند برای اینکه بعد از ریاضات یوم ورود به حضرت است. و در عید قربان نیز بعد از اینکه تمام عزیزانشان را از دست دادند، مهیا برای ملاقات می‏شوند، بعد از اینکه نفس  

خودشان را کشتند و هرچه عزیز است در راه خدا از آن گذشتند آن وقت است که روز لقاء است و جمعه هم در اثر اجتماعاتی که مسلمین با هم دارند، اهل معرفت مهیا می‏شوند برای لقاء اللّه. پس برداشت آنها غیر از برداشت ماست و ما امیدواریم که به تبع اولیاء خدا به جلوه‏ای از آن جلوه‏ها برسیم و ذره‏ای از آن معارف در قلب ما واقع بشود.(4)» به همین جهت حضرت امام مجتبی(ع) هنگامی که مشاهده کرد عدّه‏ای از مردم در روز عید فطر مشغول لهو و لعب و خنده هستند خطاب به یارانش فرمود: خداوند متعال ماه رمضان را معیار آزمایش مردم قرار داده است که در آن مردم برای کسب مقامات معنوی و بهشتی مسابقه می دهند عدّه‏ای در این مسابقه برنده شده و برخی دیگر از کسب این مقامات باز می‏مانند. 

از برجسته‏ترین و به یادماندنی‏ترین ساعات روز عید فطر لحظاتی است که منتظران راستین ظهور حضرت ولی عصر(عج) آرزوی دیدار آن حضرت را کرده و در فراقش با دلی مملو از امید اشک حسرت می‏ریزند. آنان به یاد سخن حضرت باقر(ع) می‏افتند که فرمود: «ما مِن یَومِ عَیدٍ لِلمُسلِمینَ اَضحَیً وَ لا فِطرٍ اِلّا و هُوَ یُجَدِّدُ اللّهُ لآلِ مُحَمَّدٍ (ع) فِیهِ حُزناً قالَ قُلتُ وَ لِمَ ذلِک قالَ اِنَّهُم یَرَونَ حَقَّهُم فی اَیدی غَیرِهِم؛(6) هیچ عید فطر و قربان نیست که با آمدن آن غم و اندوه آل محمد(ص) تجدید می‏شود راوی گفت: چرا در روز عید غمگین می‏شوند؟ امام فرمود: زیرا آنان حق خود را در دست دیگران می‏بینند و از اینکه افراد غیر شایسته بر جایگاه رهبری امت قرار دارد و امام راستین هنوز ظهور نکرده است که حکومت عادلانه و سایه پر از عدل و داد خود را بر مردم بگستراند، غمگین و ناراحتند. 

به همین جهت یکی از رایجترین اعمال این روز که اولیاء خدا و عارفان واصل به آن اهتمام خاص دارند زمزمه دعای ندبه در روز فطر است که دردمندانه و عاشقانه با امام زمان(ع) نجوا می‏کنند: «هل الیک یا بن احمد سبیلٌ فتلقی...متی ترانا و نراک و قد نشرت لواء النّصرتری...». 

در هوایت بی‏قرارم روز و شب  سر زپایت بر ندارم روز و شب 
ای مهار عاشقان در دست تو  در میان این قطارم روز و شب 
تا که بگشایم به قندت روزه‏ام  تا قیامت روزه دارم روز و شب 
چون زخوان فضل روزه بشکنم  عید باشد روزگارم روز و شب 
جان روز و جان شب ای جان تو  انتظارم، انتظارم روز و شب 
تا بسالی نیستم موقوف عید  بامه تو عید دارم روز و شب 
زآن شبی که وعده کردی روز وصل  روز و شب را می‏شمارم روز و شب 
بس که کشت مهر جانم تشنه است  زابر دیده اشک بارم روز و شب   

عارف وارسته حاج میرزا جواد آقا ملکی تبریزی در این مورد در کتاب ارزشمند المراقبات(7) می‏نویسد: بر مؤمن راستین شایسته است امروزه غیبت آن حضرت و غصب حکومت آن حضرت توسط دشمنان، سختی حال شیعیان و رعایای او را در دست کافران و فاجران بنگرد و ببیند که به آنان از قتل نفوس و هتک آبرو و غصب اموال و بدی حال و مقام خواری و ابتذال چه می‏رسد بایستی خوشحالی او به اندوه زیاد و خنده او به گریه و عید او به ماتم مبدّل گردد و به خواندن دعای ندبه بسان زن بچه مرده‏ای بگرید و فرج او را از خدا بخواهد... باری چون خواستی برای نماز عید بیرون روی که با امامی نمازگزاری یا خودت امام جماعت شوی برتست که از مصیبتی که برای غیبت امام خودت بر تو وارد شده است غافل نباشی، زیرا نماز عید حق خاص اوست و آن از مقامات معروفه اوست. پس بنگر حال به چه منوال گشته است که نماز با امام به نماز تو و امثال تو مبدّل شده است و به زمان حضور آن حضرت و اجتماع مؤمنان به نماز او و نمازشان با او تفکر نمای و در پیش خویش میزان بگیر که چون برای مؤمن خطیب، امام او باشد و سخنش را بشنود و از علومش فرا گیرد حال او چگونه خواهد بود؟! و به آنچه از برکات و انوار زمان حضور آن بزرگوار و نشر عدالت و محوجور و ضلالت و عزت اسلام و حرمت قرآن و رواج ایمان و تکمیل عقول و تزکیه قلوب و تحسین اخلاق و رفع شقاق و دفع نفاق ونظر کن و با صدای بلند خود او را ندا ده و به زبان شوق خویش به ساحت مقدس عرضه بدار: ای زاده احمد! آیا راهی به سوی تو هست که ملاقات شوی؟...ای آقای من: 

و تلافی ان کان فیه أتلافی  بک عجّل به جعلت فداکا   

اگر تلف شدن من در رسیدن به تو باشد، در آن شتاب کن فدای تو شوم. 

و بما شئت فی هواک اختبرنی  فاختیاری ماکان فیه رضاکا   

و به هرچه بخواهی در راه عشق خودت مرا آزمایش کن که آنچه را که رضای تو در آن است انتخاب می‏کنم. 

بجمال حجبته بجلالٍ  هام واستعذب العذاب هناکا   

قسم به جمال خودت که از او پوشیده‏ای و جلال خودت که او را سرگردان ساخته‏ای و در کوی تو عذاب را شربت گوارا می داند. 

ذات قلبی فأذن له یتمنّا  ک فیه بقیّة لرجاکا   

دل من آب شد پس به او اجازه بده که ترا آرزو کند، در این قلب نیم رمقی برای امید و تمنای تو هست. 

بنابراین درخواست برقراری دولت کریمه حضرت مهدی(عج) بهترین پاداش و عیدی است که می‏توان در روز عید فطر از خداوند متعال آن را درخواست نمود. 

سیدبن طاووس در ضمن اعمال روز عید از امام باقر(ع) نقل می‏کند: هنگامی که از منزل خارج شده و به سوی نماز عید می‏روی دعای اللّهم من تهیّأ را می‏خوانی و هنگامی که به نام مبارک حضرت صاحب الزمان(ع) رسیدی با آرزوی تحقق وعده الهی و استقرار حکومت عدل مهدوی (ع) می‏گویی: «اللّهم افتح لنا فتحاً یسیراً و انصره نصراً عزیزاً...اللّهم انّا نرغب الیک فی دولةٍ کریمةٍ تعزّ بها الاسلام و اهله و تذّلّ بها النّفاق و اهله...؛(8) خداوندا برای ما فتح آسان عنایت فرما و آن حضرت را با نصرتی عزتبخش یاری نما، پروردگارا! ما خواهان ایجاد دولت کریمه‏ای هستیم که با آن به اسلام و مسلمانان عزت بخشیده و جبهه نفاق و اهلش را به خاک مذلّت بنشانی ...